Ecodesign, de nieuwe Europese norm voor duurzame producten, door Ana Alexandrescu (MM)

Moet je meer of minder communiceren rond de ecologische ambities van je bedrijf? Hoe je het ook bekijkt, tegelijk met de toename van ecologische marketinginspanningen, duiken er almaar meer beschuldigingen van greenwashing op. Initiatieven als Ad Net Zero of, dichter bij huis, CommToZero bewijzen dat bureaus zich vragen stellen over hun ecologische verantwoordelijkheid en over de ondersteuning die ze bieden aan klanten die bijdragen aan de klimaatcrisis.

Dat zou tijd worden ook; ondertussen neemt de Europese Unie duidelijker stelling met betrekking tot deze praktijken. In mei stemden de Europese wetgevers aldus over nieuwe wetten die bepaalde 'greenwashing' handelspraktijken zullen verbieden. Groene claims van “koolstofneutrale producten” moeten daarmee gerechtvaardigd worden aan de hand van compensatieschema’s, zoals die voorgesteld worden door het platform van de Verenigde Naties.

Voortaan is het opletten met termen als "milieuvriendelijk', 'klimaatneutraal' of 'nature positive': als ze niet onderbouwd zijn, kunnen deze claims bedrijven die carbone credits gebruiken om hun milieu-imago te verbeteren in de problemen brengen.

Ook is de EU van plan om koolstofcompensatieprogramma's nauwkeuriger te onderzoeken, omdat ze als ineffectief en ondoorzichtig zullen worden beschouwd als ze niet echt of volledig worden geïmplementeerd.

Op 15 juni keurde het Europees Parlement nieuwe regels voor ecodesign goed. Deze richtlijn had alleen betrekking op energiegerelateerde producten, maar omvat nu ook een verbod op de vernietiging van onverkochte producten en op geplande veroudering.

Als onderdeel van een pakket maatregelen om de circulaire economie te bevorderen (een van de fundamentele pijlers van de Green Deal), is een nieuw element toegevoegd aan het oorspronkelijke voorstel van de EC (gepubliceerd in maart 2022). Het gaat meer bepaald om een verbod op de vernietiging van onverkochte textiel, schoeisel en elektronica. Bedrijven zullen moeten rapporteren over het aantal vernietigde producten en de reden voor hun vernietiging. Later zullen nog andere vernietigingsverboden voor andere productcategorieën volgen.

Sinds 2017 staat ook geplande veroudering op het programma, met de bedoeling de levensduur van producten te verbeteren. Voor mobiele apparaten, bijvoorbeeld, moeten er software-updates komen die hun levensduur garanderen (in plaats van het omgekeerde). Ze moeten ook uitgerust zijn met de nodige functies om hun reparatie voor een voldoende lange periode te vergemakkelijken.

Centraal in dit initiatief staan nieuwe 'digitale paspoorten' die toegevoegd worden aan de energielabels van producten en die consumenten de vereiste informatie geven om weloverwogen aankopen te kunnen doen.

Sommige critici beweren dat het verbieden van 'groene' claims bedrijven kan ontmoedigen om te investeren in duurzaamheid, waarbij ze suggereren dat diezelfde bedrijven compensaties gebruiken om noodzakelijke reducties in hun CO2-voetafdruk te omzeilen.

Neem bijvoorbeeld de ambities van Microsoft, een bedrijf dat vastbesloten is om 'koolstofnegativiteit' te bereiken door tegen 2030 nog meer koolstof te elimineren dan het uitstoot. The Verge heeft de groene marketing van het bedrijf uit Redmont geanalyseerd en merkt op dat de toeleveringsketen nogal complex is en uit vele stadia bestaat.

Volgens een rapport van Greenpeace uit 2022 zijn de meeste techgiganten nog steeds sterk afhankelijk van fossiele brandstoffen, over hun hele toeleveringsketen en voor de hele levenscyclus van hun producten. In een poging om daar iets aan te doen bedacht Apple stimuleringsmaatregelen voor leveranciers die streven naar 100% hernieuwbare energie en heeft er meer dan 200 van gemobiliseerd.

Als grote wereldspeler bevindt Microsoft zich in een vergelijkbare positie, waardoor het de druk op zijn leveranciers om hun uitstoot te verminderen aanzienlijk kan opvoeren. Zijn vervuilende toeleveringsketen zet dan ook een rem op deze klimaatambities, omdat het deze claims verdoezelt.

“Klimaatclaims zijn bijzonder vatbaar voor onduidelijkheid en dubbelzinnigheid, waardoor consumenten worden misleid”, zei Virginijus Sinkevicius, Europees Commissaris voor Milieu, in The Guardian. “We moeten de consumenten duidelijkheid en volledige informatie geven.” Deze Europese regelgeving is dan ook vooral bedoeld om consumenten te beschermen.

“Het is tijd om een einde te maken aan het 'take, make, dispose' model dat zo schadelijk is voor onze planeet, onze gezondheid en onze economie”, aldus EU-parlementslidzei Alessandra Moretti. “Deze wet zal ervoor zorgen dat nieuwe producten zo worden ontworpen dat ze voordelen opleveren voor iedereen, de grenzen van onze planeet respecteren en het milieu beschermen.”

De Commissie milieubeheer, volksgezondheid en voedselveiligheid (ENVI) van het Europees Parlement heeft dit standpunt over de herziening van het kader voor ecologisch ontwerp aangenomen met 68 stemmen voor, 12 tegen en 8 onthoudingen. Deze meerderheid voorspelt veel goeds voor algemene steun tijdens de plenaire stemming volgende maand, met het oog op het afronden van de onderhandelingen tussen de lidstaten over de definitieve vorm van deze wetgeving voor het einde van het jaar.