Fr

BLUE

Kunstensector internaliseert klimaatactivisme, door Bart Cattaert (MM)

Vrijdag 28 Juni 2024

Kunstensector internaliseert klimaatactivisme, door Bart Cattaert (MM)

Met ‘RE/SISTERS - A Lens on Gender and Ecology’, een tentoonstelling die eerder te zien was in het Londense Barbican, organiseert het FOMU in Antwerpen nog tot 18 augustus, een ambitieuze en gezien de steeds urgentere klimaatcrisis, ook relevante tentoonstelling over kunst in het ecofeminisme. Dat is een stroming ontstaan in de jaren 1970 die het verband legt tussen patriarchale en koloniale machtssystemen en de uitputting en exploitatie van de aarde. Re/Sisters past in een almaar groter aanbod aan ‘eco’ en ‘artivism’ tentoonstellingen in de steden.

Aan de hand van werken (voornamelijk foto’s, video’s en installaties) van ruim 40 vrouwelijke of gender non-conforme kunstenaars onderzoekt deze tentoonstelling de relatie tussen gender en ecologie, en meer bepaald systemische verbanden tussen de onderdrukking van vrouwen, zwarte, trans- en inheemse gemeenschappen, en het verval van onze planeet, en dit vanaf 1969.

“Ecologische vernietiging en racisme zijn twee van de grootste uitdagingen van de eenentwintigste eeuw. Ze zijn ook onlosmakelijk met elkaar verbonden. Er is een scherpe kloof tussen wie de klimaatverandering heeft veroorzaakt – en die almaar erger maakt – en wie er lijdt onder de steeds catastrofaler wordende gevolgen ervan”, aldus curatoren Alona Pardo en Shanay Jhaveri van Barbican. Ze beweren dat er een direct verband is tussen de afbraak van de planeet door mannen en de onderdrukking van vrouwen door mannen. Het maakt deel uit van hetzelfde onderdrukkende systeem. En het roept op tot dezelfde soorten verzet.

De thema’s die aan bod komen zijn onder andere de extractie van grondstoffen, naast creatieve daden van protest en activisme, iets wat auteur Silvia Federici de ‘joyful militancy’ van het feminisme noemt. Verder worden er juxtaposities gemaakt tussen ecologische zorg, ‘queerness’ en vloeibaarheid én starre sociale structuren en hiërarchieën.

De tentoonstelling laat zien dat vrouwen en andere onderdrukte gemeenschappen centraal staan in deze strijdtonelen, niet alleen als slachtoffers van onteigening, maar ook als protagonisten van het verzet. Die geselecteerde daden van verzet zijn scherp, visueel interessant en met de juiste dosis artistieke spielerei. Slechts af en toe voelen de getoonde werken te gekunsteld of gedateerd aan.

In het eerste deel van de tentoonstelling wordt de vrouw getoond als essentieel in de strijd voor klimaatrechtvaardigheid en ecologische rechten en in het verzet tegen kapitalisme en uitbuiting. Op de tweede verdieping focussen de curators op kunstenaars die met hun werk verbanden leggen tussen lichaam en natuur, gender en water, feminisme en toegang tot land. Blikvangers zijn ‘Wheatfield’ van Agnes Denes, ‘Eyes and Storm’ van Simryn Gill, ‘Touch Sanitation Performance’ van Mierle Laderman Ukeles, ‘Isis in the Sand’ van Tee A. Corinne en ‘Chipko Tree Huggers of the Himalayas’ van Pamela Singh.

De enige bedenking bij de – visueel moeilijk leesbare –  tekst bij de werken is of de kunstenaars en activisten de bijwijlen rigide catalogisering van hun werk wel kunnen smaken. Verder bleven we een beetje op onze honger zitten wat betreft actuele artistieke uitingen van deze stroming en we zagen, ietwat verrassend, geen werk dat zich afspeelde in leeggeroofde Afrikaanse landen zoals de Democratische Republiek Congo. Toch inspireert Re/Sisters door zijn weidse (terug)blik.

In het licht van de tentoonstelling en de groeiende aandacht voor een duurzame werking van museums en tentoonstellingen hield FOMU overigens – noblesse oblige – zijn eigen voetafdruk tegen het licht. Dat uitte zich in de vraag aan bruikleengevers om hun strikte eisen met betrekking tot temperatuur en luchtvochtigheid te verruimen om aldus de energie-uitstoot te kunnen verlagen; het vermijden van intercontinentaal transport door foto’s lokaal te laten afdrukken en in te lijsten; digitale conditiechecks waardoor koeriers niet moesten meereizen; een calculator en monitoringtool tijdens de tentoonstelling voor het berekenen van de CO2-uitstoot en een gift aan een lokale organisatie die zich inzet voor klimaatrechtvaardigheid.

 Foto: Pamela Singh, Chipko Tree Huggers of the Himalayas #4, 1994 © Pamela Singh, Courtesy of sepiaEYE
 

Archief / BLUE