Fr

TRAINING&BOOKS

Fons Van Dyck: "De loop van de seizoenen kunnen we niet veranderen, maar we kunnen wel nog altijd een hele mooie winter hebben"

Vrijdag 12 Januari 2024

Fons Van Dyck:

Alvorens Blue Monday weer toeslaat en genadeloos komaf maakt met goede voornemens en positieve vooruitzichten, geven we je graag nog een flinke dosis hoop en een portie optimisme mee. Want neen, de wereld is niet helemaal om zeep en er is nog plaats voor morgen. Ook al staat de mentale winter voor de deur, we bepalen grotendeels zelf hoe die zal aanvoelen, aldus de immer begeesterende Fons Van Dyck (MD Think BBDO) in ‘De toekomst is terug’ dat eind vorig jaar verscheen bij Pelckmans. En als hij dat zegt, geloven wij dat.

Nadat je in je vorige werk met brio uitlegde hoe ondernemingen konden overleven in disruptieve tijden, lanceer je met je nieuwe boek een oproep om ons leven weer in handen te nemen. Vanwaar die noodzaak?

De afgelopen drie decennia werden – hoe bewogen ze ook waren - gekenmerkt door een grote veerkracht van mens en maatschappij en die lijkt vandaag een grote knauw te hebben gekregen. Dat heeft veel te maken met het feit dat we sinds de bankencrisis een hele resem andere crisissen te verwerken kregen.

Als je kijkt naar de afgelopen vier jaar – een periode die al dan niet toevallig even lang duurt als beide Wereldoorlogen - volgde op corona niet het langverwachte, zorgeloze rijk van de vrijheid, maar wel een fikse economische crisis. Vervolgens kwamen we terecht in een periode van galopperende inflatie, waarna de oorlog in Oekraïne uitbrak. Vandaag worden we geconfronteerd met het explosieve conflict in Gaza, tegen de achtergrond van de almaar sterker voelbare klimaatproblematiek. We krijgen met andere woorden af te rekenen met een periode van permacrisis.

De mentale weerslag daarvan mag je niet onderschatten, zeker (maar niet alleen) niet bij jongeren. Deze aaneenschakeling leidt onder andere tot een combinatie van angst voor de toekomst – die van jezelf én die van je kinderen – en van woede ten opzichte van het systeem en de instellingen, maar ook tot vooruitgangspessimisme. Voeg daarbij het recente toenemende en alles vergiftigende wantrouwen ten opzichte van onze naaste omgeving belichaamd door buren, collega’s en vrienden je krijgt een heel gevaarlijke cocktail voor de toekomst.

Dat klinkt in tegenstelling tot de titel van je boek allesbehalve hoopgevend, Fons.

Als je de dingen – en dus ook welvarende of crisisperiodes - in een breder perspectief plaatst, stel je vast dat er vier krachten van alle tijden het menselijke gedrag verklaren en drijven, op persoonlijk, professioneel en maatschappelijk vlak.

In mijn boek heb ik ze de vier V’s genoemd: verkennen, verbinden, veroveren en verdedigen. De twee eerste zijn vooral voelbaar in de lente en de zomer der tijden, de twee laatste kenmerken hoofdzakelijk de mentale winter. Mijn stelling is dat we tegenwoordig stilaan evolueren naar de mentale winter, waarbij de angst toeneemt en dat de vooruitzichten voor de toekomst pessimistisch zijn.

Toch eindigt je boek met een Manifest van de Hoop.

Klopt. De vier V’s zijn zoals gezegd universeel en van alle tijden. Zij bepalen in ruime mate hoe onze kleine en grote wereld rondom ons er vandaag uitziet en ze leggen de basis voor onze wereld van morgen.

Maar alle vier de krachten hebben een hele schakeringen van ladingen. Zo staat de drang tot verkennen voor het menselijke streven naar innovatie, maar kan hij aan het andere uiterste van zijn spectrum ook leiden tot duistere complottheorieën. Het verlangen naar verbinding kan enerzijds toenemende inclusie genereren, maar net zo goed ontaarden in verstikkende of discriminerende groepsdruk. Veroveren ligt dan weer aan de basis van meer succes, meer kennis, meer rijkdom enzovoort, maar kan ook uitmonden in excessen als verspilling, overconsumptie, uitbuiting, enzovoort. Tot slot is er de reflex van verdediging die verbonden is met noties als dna, roots of identiteit, maar tegelijk ook kan leiden tot intolerantie, haatspraak, enzovoort.

Als er negatieve krachten zijn die elkaar versterken en onze gewenste toekomst bedreigen, dan kunnen we in onszelf positieve krachten mobiliseren en die samenbrengen, schrijf ik in mijn boek. Bovendien kunnen we de lessen uit het verleden gebruiken om ons door te laten inspireren, en om het morgen beter te doen. Wij mogen bepalen wat het wordt. Die voluntaristische instelling leeft gelukkig wel degelijk, en niet alleen bij mij.

Hoe bedoel je?

Wel, er spelen vandaag wel degelijk krachten die tot negatieve gevolgen zouden kunnen leiden. Kijk maar naar de groeiende behoefte aan autoriteit die onze huidige samenleving kenmerkt, ook bij jongeren. Uit het kwalitatieve onderzoek dat ik vorige zomer ter voorbereiding van het boek liet voeren in samenwerking met onderzoeksbureau Bufll, blijkt bijvoorbeeld dat 56% van de Vlamingen een autoritaire leider wil die het parlement buiten spel zet.

Tegelijk denkt 80% van de Vlamingen nog steeds dat technologie en de wetenschap ons leven zullen verbeteren. Dat het niet zo slecht gesteld is met onze behoefte aan verbinding, blijkt dan weer uit heel wat kleinschalige initiatieven vanuit middenveldorganisaties. Levinas heeft nog steeds gelijk met z’n stelling dat je pas mens wordt als je de andere in de ogen kijkt.

De vier krachten zitten met andere woorden in elk van ons. Daarom heb ik in mijn Manifest vier handvaten – vuistregels, zo je wilt - geformuleerd voor een betere toekomst. Die hebben te maken met het belang van kennis, van waarachtig menselijk (oog)contact, de dubbele behoefte aan vrijheid en veiligheid die niet zonder elkaar kunnen en de noodzakelijke schoonheid van ‘less is more’.
 
Ik bedoel maar, de loop van de seizoenen kunnen we niet veranderen, maar we kunnen wel nog altijd een hele mooie winter hebben: kijk maar naar de schilderijen van Averkamp en Brueghel. Er bestaat wel degelijk zoiets als winterpret. Bovendien kunnen we proberen uit te zoeken hoe er snel een dooi aankomt. Geef toe, die hoop doet toch leven?
 
‘De Toekomst is terug’ van Fons Van Dyck is in het Nederlands verschenen bij Pelckmans, telt 384 bladzijden en is verkrijgbaar bij de meeste boekhandels of op de site van de uitgever.

Archief / TRAINING&BOOKS